Tên Thì Lúc Sâu Lúc Muỗi Mà Nông Dân Trồng Lúa Rất Sợ- Bị Nặng Là Lúa Mất Trắng, Rất Khó Phục Hồi

1. Đặc điểm của sâu năn (muỗi hành)

Sâu năn, hay còn gọi là muỗi hành (Orseolia oryzae), là một loài côn trùng gây hại nghiêm trọng cho cây lúa, đặc biệt ở Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL). Chúng gây hiện tượng "ống hành", khiến cây không trổ bông, giảm năng suất đáng kể.

Hình thái và vòng đời

• Trưởng thành: Là một loại muỗi nhỏ, dài 3-5mm, bụng màu hồng nhạt. Muỗi cái có thể đẻ từ 100-200 trứng trong vòng đời của mình.
• Trứng: Mới đẻ có màu trắng sữa, sau chuyển sang đỏ tím, nằm rải rác trên phiến lá hoặc bẹ lá, nở sau 3-5 ngày.
• Sâu non (ấu trùng): Giống như dòi, dài 4-5mm, màu trắng sữa, sống bên trong dảnh lúa non và phá hoại cây lúa trong 15-18 ngày.
• Nhộng: Màu hồng, nằm trong ống hành, kéo dài 4-5 ngày trước khi vũ hóa thành muỗi trưởng thành.
• Vòng đời: Từ 25-30 ngày.

2. Mức độ gây hại tại Việt Nam

Muỗi hành xuất hiện từ những năm 1980 tại Việt Nam và gây hại phổ biến tại miền Trung và ĐBSCL.

• Vụ Đông Xuân 2016-2017 tại ĐBSCL có hơn 33.500 ha lúa nhiễm muỗi hành, trong đó:
  • Nhiễm 10-15%: 17.832 ha.
  • Nhiễm nặng trên 20%: 15.748 ha.
  • Thiệt hại năng suất từ 10-30%.
• Các tỉnh có diện tích nhiễm cao gồm Kiên Giang, Long An, An Giang, Hậu Giang, Vĩnh Long, Đồng Tháp.

3. Vì sao muỗi hành khó phòng trừ?

• Hoạt động vào ban đêm, khó phát hiện.
• Sức bay yếu, gây hại cục bộ, nếu không xử lý sẽ lây lan nhanh.
• Gây hại trong giai đoạn sớm (mạ – cuối đẻ nhánh), nếu không xử lý kịp, cây lúa không thể phục hồi.

4. Biện pháp phòng trừ muỗi hành

a) Trước khi bị hại – Phòng ngừa chủ động

• Gieo trồng giống kháng muỗi hành.
• Gieo sạ đồng loạt, vệ sinh đồng ruộng, loại bỏ ký chủ phụ.
• Quản lý nước và phân bón hợp lý, tránh bón thừa đạm.

b) Khi muỗi hành xuất hiện – Xử lý theo mức độ nhiễm

1. Ruộng thường xuyên bị muỗi hành, điều kiện thời tiết thuận lợi
   • Dùng bẫy đèn để theo dõi mật độ muỗi trưởng thành.
   • Nếu thấy muỗi nhiều, có thể phun ngay thuốc trừ muỗi:
     • Sapen alpha 5EC, Altack 5 EC  ..
2. Ruộng có nhiều muỗi, ống hành xuất hiện rải rác
   • Phun thuốc trừ muỗi ngay, kết hợp rải thuốc dạng hạt có tính lưu dẫn, thấm sâu như:
     • Wellof 3G, Sargent 6G.
3. Ruộng bị hại nặng (nhiều ống hành, cây lúa không phát triển bình thường)
   • Việc phòng trị lúc này khó mang lại hiệu quả cao, nhưng cần can thiệp để hạn chế lây lan sang vụ sau.
   • Kết hợp phun thuốc có tính thấm sâu, xông hơi như:
     • Fan-Pro 250SC, Permecide 50EC + Carbosan 25EC.
   • Rải thêm thuốc hạt để tiêu diệt sâu non còn sót lại.

5. Lúa bị muỗi hành gây hại có thể phục hồi không?

Lúa có thể phục hồi nếu phát hiện sớm và xử lý kịp thời. Tuy nhiên, nếu đã bị hại nặng (nhiều ống hành, cây không trổ bông được) thì rất khó phục hồi.

Cách phục hồi lúa bị muỗi hành gây hại

1. Phát hiện sớm: Nếu thấy dảnh lúa bị "ống hành", lập tức xử lý ngay bằng thuốc phù hợp.
2. Tăng cường bón phân cân đối:
   • Bón phân kali để giúp lúa phục hồi nhanh.
   • Tránh bón quá nhiều đạm, vì đạm cao khiến lúa dễ bị muỗi hành tấn công tiếp.
3. Quản lý nước tốt: Nếu ruộng có thể điều tiết nước, hãy rút nước tạm thời, phơi ruộng trong 2-3 ngày để ấu trùng bị tiêu diệt, sau đó bơm nước lại.
4. Dặm bổ sung: Nếu mật độ lúa sống còn lại quá thấp, cần dặm lúa bổ sung để tránh ảnh hưởng đến năng suất vụ mùa.
5. Vệ sinh đồng ruộng kỹ lưỡng sau thu hoạch để hạn chế muỗi hành lây sang vụ sau.

6. Kết luận

Muỗi hành là một trong những sâu hại nguy hiểm nhất trên lúa, đặc biệt là tại ĐBSCL. Phòng trừ sớm, đúng cách sẽ giúp hạn chế thiệt hại. Nếu lúa bị hại nhẹ, bà con có thể phục hồi bằng cách bón phân hợp lý, điều tiết nước và dặm bổ sung. Tuy nhiên, nếu lúa đã bị hại nặng, rất khó phục hồi và cần tập trung ngăn chặn sự lây lan sang vụ sau.